سیرکومتر به طور خلاصه ابزار اندازه‌گیری قطر خارجی یا محیط خارجی اجسامی هستند که سطح مقطع گرد دارند مثل کابل‌ها، لوله‌ها، بطری یا رینگ‌های ماشین… یا هر جسم دایره‌ای شکل که ما باید با سیرکومتر آن را اندازه‌گیری کنیم. علاوه بر این، طراحی کوچک نوار سیرکومتر با عرض نوار کم برای استفاده در فضاهای تنگ و کوچک و همچنین طرح‌هایی با دقت‌های مختلف امکان پذیر است. در این مقاله از سایان اوج پارس با نحوه کار، انواع و روش خواندن سیرکومتر بیشتر آشنا می‌شویم.
آشنایی با سیرکومترها
سیرکومترها نوارهای مدرج فلزی هستند که خیلی محکم می‌باشند که دارای آلیاژ خاصی هستند در برابر سرما یا حرارت ضریب انبساط طولی آنها تقریبا صفر است و تغییر شکل نمی‌دهند تا بتواند اندازه دقیق‌تری به ما نشان بدهد.
سیرکومترها دو نوع اصلی دارند:
- سیرکومتر یک تکه (C): نوار فلزی یک پارچه بدون جوش و پرس است و دقت آن 0/05 – تا 0/1 می‌باشد و در صنایع لوله سازی از این سیرکومتر خیلی استفاده می‌شود.
- سیرکومتر دو تکه (کمربندی-CJU): نوار فلزی که از یک قسمت جوش خورده و مانند کمربند است و دقت آن 0/1 می‌باشد و نسبت به مدل‌های یک تکه دقت کمتری دارند.
برای آشنایی بیشتر، مقاله انواع سیرکومترها را بخوانید.
جنس سیرکومتر با کیفیت
جنس سیرکومترها از استنلس استیل است. ضریب انبساط طولی آنها صفر است باید مقاومت مناسبی در برابر سایش و خوردگی داشته باشد. در دو رنگ استیل و مشکی موجود هستند. رنگ مشکی برای زمانی مناسب است که قصد دارید در شب از سیرکومتر استفاده کنید و انعکاس نور مصنوعی را داخل آن نخواهید دید و اندازه‌گیری راحت‌تر و دقیق‌تر به ما می‌دهد ولی استیل انعکاس نور دارد و ممکن است چشم را اذیت کند.
همچنین در طرح‌ها، اندازه‌ها و دقت‌های گوناگونی عرضه می‌گردد. از مهم‌ترین ویژگی‌های این ابزار می‌توان به سرعت و دقت بالای آن در اندازه گیری قطر اشاره نمود.
نحوه کار با سیرکومتر
قبل از هر چیزی سطح مقطع جسم مورد نظر را تمیز کرده و سیرکومتری با اندازه مناسب کار خود انتخاب می‌کنیم. سیرکومتر باید کامل به دور جسم بچسبد (سیرکومتر مماس با قطر خارجی) تا اندازه دقیق‌تری به ما نشان دهد.
سیرکومتر که مماس با سطح مقطع شد آن را از شکاف ورنیه عبور می‌دهیم و به سطح خارجی می‌چسبانیم. عددی که از سیرکومتر می‌خوانید قطر خارجی میانیگن لوله است.
حال نوبت خواندن اندازه بر روی سیرکومتر است. عددی که صفر ورنیه در مقابل آن قرار دارد و یا از آن گذشته برحسب میلیمتر و سپس از روی ورنیه، درجات ورنیه را بر حسب دهم میلیمتر پیدا می‌کنیم که درست در برابر یکی از درجات خط کش قرار گرفته باشند. توجه داشته باشید به هنگام خواندن عدد، یک خط از ورنیه با یک خط از خط کش ثابت در یک راستا قرار دارند.
تفاوت سیرکومتر با کولیس
برای اندازه گیری قطر خارجی اشیاء لوله‌ای یا استوانه‌ای امکان استفاده از ابزارهای اندازه گیری متفاوتی مثل کولیس وجود دارد.
ولی در بیشتر استاندارد‌های موجود و مشخصات فنی محصولات، اندازه‌گیری و مقایسه متوسط قطر خارجی ضروری است و استفاده از کولیس باعث ایجاد مشکل می‌شود.
فرض بگیرید از کولیس برای اندازه‌گیری قطر بیرونی یک لوله استفاده می‌کنید، باید تعدادی از نقاط محیطی را مشخص کنید و قطر هر یک را اندازه بگیرید، سپس با محاسبه میانگین و گرد کردن عدد نهایی، قطر متوسط را محاسبه کنید.
علاوه بر اینکه دقت پایینی دارد، زمان‌بر است و برای مدیران کنترل کیفیت یا اپراتورهایی که قصد دارند قطر خارجی یک جسم را در سریع‌ترین زمان در خط تولید آزمایشگاهی اندازه گیری کنند، گزینه مناسبی نخواهد بود. اینجاست که سیرکومتر وارد می‌شود.
در اندازه گیری قطر لوله‌های بزرگ که نتیجه‌های آن ممکن است خطای زیادی داشته باشد، سیرکومتر وسیله‌ای قابل اعتماد است که انعطاف پذیری خوبی دارد و به همین دلیل کاملا دور لوله می‌چرخد و با دقت بالا می‌شود قطر لوله را اندازه‌گیری کرد.
اندازه‌گیری با این ابزار بسیار سریع است ولی نیازمند دقت بالای اپراتور است.
نکات خرید و استفاده سیرکومتر
- حتما از سیرکومتر‌هایی با جنس مرغوب و برندهای مطرح دنیا استفاده کنید. جنس سیرکومتر مهم بوده و حتما ضریب انبساط طولی آن صفر باشد تا تغییر حالت ندهد و دچار زنگ زدگی نشود.
- قبل از خرید سیرکومتر اندازه مورد نظر خود را بدانیم و طبق آن خرید را انجام دهیم تا در نهایت اندازه دقیقی داشته باشیم. برای مثال اگر تولید کننده لوله با قطر میلیمتر و همچنین 700 میلیمتر هستید، احتمالا نمی‌توانید سیرکومتری پیدا کنید که قابلیت اندازه گیری هردوی این قطرها را داشته باشد و نیاز به تهیه دو سیرکومتر، مثلا یک سیرکومتر 15-315 و یک عدد سیرکومتر دیگر از سایز 315 تا 700 خواهید داشت.
- پارامتر بعدی در انتخاب سیرکومتر، دقت آن می‌باشد. بسته به استاندارد محصول تولیدی یا مصرفی شما که در آن دقت مورد نیاز برای اندازه گیری قطر درج شده است، باید سیرکومتر خود را انتخاب کنید. معمولا برای لوله و اتصالات دو دقت 05 و 0.1 میلیمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- سیرکومتر مماس با جسمی که می‌خواهیم اندازه گیری کنیم باشد و فاصله‌ای بین سطح مقطع و سیرکومتر نباشد.
- همچنین از فروشنده بخواهید سیرکومتر را مخصوصا در قطرهای پرکاربرد شما کالیبره کند تا از لحاظ صحت و دقت آزمون نیز مشکلی نداشته باشید.
یکی از بهترین سیرکومترهای موجود در ایران، سیرکومتر شونک آلمان است که شرکت سایان اوج پارس تنها نمایده رسمی این نوارهای قطر سنج است.
